بهاریه‌های گیلان و سنت‌های نمایشی «عروس گولی» و «تکم چی»
تاریخ انتشار: ۲۳ اسفند ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۹۴۴۴۲۵
ایسنا/گیلان آئین‌های پیشواز از نوروز در گیلان به دلیل تنوع قومی بسیار متفاوت است. تکم گردانی، چاوشی‌خوانی، بره‌اندازی، عروسی گولی و... برخی از آنهاست.
اگرچه «حاجی فیروز» در گستره فلات ایران، نمادی از پیشواز نوروز است، اما در گیلان نه چندان قدیم، چاوشی خوانان، تکم گردان‌ها و نوروزی‌خوانان در روستاها می‌گشتند و با آئین‌های نمایشی همچون عروس گولی، رابچره، شال‌اندازی، تکم چی و.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
۱۲ کشوری که تحت نفوذ فرهنگ بین النهرین هستند و می‌توان گفت جزئی از ایران بزرگ بودند، نوروز و آغاز سال نوی این کشورها با طبیعت پیوند داشته و با فرهنگ کشاورزی گره خورده است.
در گیلان به دلیل تنوع قومی و پراکندگی اقوامی همچون؛ گیلک، تالش‌ها، گالش‌ها، کرد و ترک و معیشت مبتنی بر کشاورزی و دامداری، شاهد آئین‌های متنوعی در آستانه سال نو هستیم.
اگر در کوهستان‌های شرق گیلان، چاوشی خوانان در روستاهای کوهستانی، با اشعار بهاریه نوید بهار می‌دهند، در غرب گیلان، تکم خوانان با عروسک‌های آئینی، بهاریه می‌خواندند. در جلگه گیلان اما، سمبل‌های بهاری، زن و مردی هستند که لباسی از ساقه‌های برنج پوشیده‌اند تا نوید دهند زمان آماده کردن شالیزارهای برنج فرا رسیده است.
آخرین ماه سال در تالش « نَوروزَما» خوانده می‌شود. اقوام تالش، نوروز را مقارن با تحول طبیعت می‌دانند زیرا که خود شاهد نو شدن طبیعت و سرزندگی در کوه‌ها و دشت‌های منطقه هستند. «نوروزنامه خوانی» از جمله آئین‌های پیشواز نوروز در روزهای منتهی به سال نو در تالش است.
نوروزنامه خوانان محلی در دسته‌های دو یا سه نفره با گشت و گذار در روستاهای تالش، با خواندن اشعاری در وصف بهار و جشن نوروز، فرا رسیدن نوروز را به مردم خبر می‌دهند. نوروزی خوانان اگر در حیاط هر کسی اشعار نوروزی می‌خواندند، صاحبخانه با شیرینی، پول، برنج و یا تخم مرغ به استقبالش می‌رفت.
به دلیل نزدیکی استان‌های ترک زبان به تالش، شاهد برگزاری بهاریه‌های همچون «تَکَم یا چلنگیله» در برخی از مناطق همچون؛ لیسار، آستارا، تالش و بعضا رضوانشهر هستیم.
«تکم گردانان»، با عروسک‌هایی موسوم به تکم در روستاها و محله‌ها می‌گردند و با خواندن اشعار بهاریه، نوید سال نو می‌دهند و از اهالی محله، هدایایی دریافت می‌کنند.
«تکم»، واژه‌ای ترکی و به معنی «بز نرمن» است. واژه کهن آن «چالنگیه» است. تکم چی، عروسکی چوبی به شکل بز می‌سازد. عروسک «تکم» روی یک صفحه چهار گوش یا گرد که سوراخی در وسط آن وجود دارد، قرار می‌گیرد و چوب پایه آن از سوراخ وسط صفحه می‌گذرد و روی آن را با پارچه‌هایی به رنگ قرمز می‌پوشانند. و تکم‌گردان با بدست گرفتن این عروسک و چرخش آن و همراه با خواندن اشعار خاص تکم‌گردانی به زبان تالشی یا ترکی، در محله‌ها می‌گردد و برای صاحبخانه، دعای خیر می‌کند و آرزو می‌کند صاحبخانه، سالی پرخیر و برکت در پیش داشته باشد.
«عروس گولی»، مهمترین سنت نمایشی جلگه‌نشینان گیلان در آستانه نوروز است و ساختار نمایشی کمدی آن با ساز و نقاره و اشعار گیلکی همراه است.
یک نفر در نقش «غول» و یک نفر در نقش «پیرمرد» و دو نوجوان در نقش «کاس خانم» و «ناز خانم»، ترانه‌های عروس گولی را در حین اجرا می‌خوانند. این نمایش با موسقی سرنا و نقاره و بعد از غروب خورشید آغاز می‌شد و گروه نمایشی، در محلات مختلف به راه افتاده و یک عده تماشاچی هم آنها را همراهی می‌کردند.
«غول» کلاهی حصیری بافته شده با ساقه‌های برنج به سر دارد و همچون حاجی فیروز، با صورتی سیاه ظاهر می‌شود تا با رقیب خود که پیرمرد است، بجنگد. کاس خانم و ناز خانم نیز به نوعی سمبل شالیزارهایی بودند که می‌باید جوان شوند و چون عمده کار شالیزار با بانوان بود، سمبل زنانه در نقش این دو بارز است.
«رابچره»، دیگر نمایش‌های آئینی پیش از نوروز و مخصوص گالش‌ها یا همان دامداران کوه‌نشین شرق گیلان بود. در این نمایش آئینی نیز معمولا یک جوان، پوست بز یا آهو را به سر می‌کشید و گروه نمایشی با گرداندن آن در محلات مختلف و خواندن شعرهای مخصوص، نوید بهار می‌داند و هدیه دریافت می‌کردند.
«بره اندازی»، بهاریه‌های مختص ییلاقات شهرستان رودبار بود. به این نحو که بره‌ای را با پارچه‌های رنگین تزئین می‌کردند و نوجوانان آهسته بره را داخل حیاط خانه‌ها می‌فرستادند و صاحب خانه با دیدن بره یا همان پیک نوروزی، به نوجوانان بره انداز هدیه می‌داد.
«شال‌اندازی» و «آیینه طاق دونی»، پیک نوروزی در روستاهای شهرستان صومعه سرا بود. در این منطقه، نوجوانان، آیینه‌ای را با پارچه‌های رنگی و یا گیاه کیش (شمشاد)- که همیشه سبز و بوده و نزد اهالی مقدس است- تزئین می‌کردند و آیینه را با یک شال داخل خانه می‌انداختند و صاحبخانه هم هدیه‌ای به آیینه می‌بست و بیرون خانه می‌گذاشت.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی اجتماعی استانی فرهنگی و هنری گيلان نوروز بهار تکم چی ها رودبار تالش آداب و رسوم نوروز استانی اجتماعی چهارشنبه سوری استانی اقتصادی استانی فرهنگی و هنری سال نو
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۹۴۴۴۲۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
دستگیری قاتل مست دو زن در عروسی
جمعه گذشته در روستای الله آباد شهرستان عنبرآباد در استان کرمان مراسم جشن عروسی برپا بود و بسیاری از مردم روستا در این مراسم شرکت کرده بودند.
داماد جوانی اهل کرمان و عروس اهل بندرعباس بود و از آنجا که پدر داماد در روستای الله آباد زندگی می‌کرد، مراسم عروسی نیز در همان روستا برگزار شده بود. علاوه بر اقوام داماد و اهالی روستا، بستگان عروس نیز از بندرعباس راهی الله آباد شده بودند تا شروع زندگی زوج جوان را جشن بگیرند.
از صبح جمعه هر دو خانواده در تکاپوی برگزاری مراسم بودند. بعد از اینکه خطبه عقد عروس و داماد خوانده شد، نوبت به جشن و پایکوبی رسید. همه چیز خوب پیش می‌رفت و همه خوشحال در انتظار ورود عروس و داماد به داخل سالن بودند که ناگهان حادثه هولناکی رخ داد.
تیراندازی مرگباروقتی عروس و داماد به مجلس رسیدند، همه شروع کردند به رقصیدن و شادی کردن، در بین میهمانان ۳ نفر از دوستان دوران سربازی داماد نیز بحضور داشتند که از بندرعباس خود را به مراسم رسانده بودند.
منصور بهمنی دهیار روستای الله آباد عنبرآباد در گفتگو با همشهری می‌گوید: یکی از دوستان داماد با خود کلت کمری آورده بود تا مطابق رسم غلطی که در بعضی از عروسی‌ها وجود دارد، با آن تیراندازی کند. او شروع به رقصیدن کرد، اما چون مشروبات الکی مصرف کرده بود، حالت عادی نداشت و در همان حال ناگهان سلاحش را به دست گرفت و شروع به تیراندازی کرد.
او ادامه می‌دهد:، چون حال پسر جوان خوب نبود، نمی‌دانست که سر اسلحه را به کدام سو گرفته است. او چند گلوله شلیک کرد و ناگهان خواهر داماد در اثر اصابت گلوله به سرش نقش زمین شد.
وقتی این اتفاق افتاد، ضارب که همچنان در حال رقص بود، از سر و صدای موزیک متوجه کارش نشد و باز هم شلیک کرد که این بار خاله عروس مورد اصابت گلوله قرار گرفت و گلوله به شکمش خورد و بر زمین افتاد.
بهمنی می‌افزاید: با جیغ و فریاد میهمانان همه متوجه این حادثه و گلوله خوردن این دختر جوان شدند. پس از آن بود که همهمه به پا شد و عروسی با شیون مهمانان و خانواده عروس و داماد به عزا تبدیل شد.
شب زیبایی که عروس و داماد انتظارش را داشتند یکباره به شب عزای دو دختر جوان تبدیل شد. خانواده‌ها همه تلاش خود را کردند تا دو دختر را به بیمارستان برسانند، اما کار از کار گذشته بود و هر دو جان خود را از دست داده بودند. از سوی دیگر ضارب وقتی متوجه شد چه حادثه‌ای رخ داده است، به همراه یکی از دوستانش فرار کرد و به بندرعباس گریخت. دهیار الله آباد ادامه می‌دهد: دوست سوم که راننده بود، توسط پلیس دستگیر شد. ماموران پلیس با حضور در محل حادثه تحقیقات خود را آغاز کردند.
پلیس وقتی متوجه شد که ضارب فرار کرده است، در تحقیقاتی که انجام داد، رد ضارب را در بندرعباس شناسایی کرد.
بهمنی اضافه می‌کند: یکشنبه که به اداره آگاهی رفته بودم، متوجه شدم که پلیس بندرعباس رد ضارب را گرفته و برای دستگیری‌اش راهی محل اختفای او شده، اما وی مقاومت کرده و درگیری به وجود آمده است. در این درگیری ضارب تیر خورده و دستگیر و راهی بیمارستان شده است تا بعد از معالجه به مراجعه قضایی تحویل داده شود.
رسمی که کشته‌های زیادی داده استپس از جمعه غم‌انگیز روستای الله‌آباد، خواهر داماد صبح یکشنبه به خاک سپرده شد و پیکر خاله عروس نیز برای دفن به بندرعباس انتقال یافت.
به گفته دهیار روستای الله‌آباد، رسم غلط تیراندازی در مراسم عروسی تا کنون باعث مرگ افراد زیادی شده است. این رسم در مناطق جنوبی کرمان وجود دارد و هر سال باعث مرگ افراد زیادی می‌شود.
وی می‌گوید: باید با کسانی که در مراسم ختم و عروسی اقدام به تیراندازی می‌کنند، برخورد شدید شود تا دیگر شاهد چنین حوادث تلخی نباشیم.
تیراندازی‌های مرگبار در یک سال گذشتهرسم غلط تیراندازی در مراسم عزا و عروسی در سال‌های اخیر قربانیان زیادی به جا گذاشته است. این در حالی است که در همه این سال‌ها پلیس، دستگاه قضایی و رسانه‌ها درباره این رسم غلط و تبعات آن بار‌ها هشدار داده‌اند. مهمترین حوادث اینچنینی را با هم مرور می‌کنیم.
مرگ جوان ۲۷ سالهدر یکی از روستاهای بروجرد رسم غلط تیراندازی در عروسی حادثه مرگباری آفرید. این حادثه ۳ خرداد سال گذشته رخ داد. وقتی مهمانان در حال جشن و پایکوبی بودند، دو نفر که وظیفه تیراندازی در عروسی را برای احترام به مهمانان بر عهده داشتند، با شلیک گلوله باعث مرگ یک جوان ۲۷ ساله شدند و خاطره‌ای هولناک برای عروس و داماد باقی گذاشتند.
کشته شدن دامادیکی از دردناکترین حوادث رسم تیراندازی در یکی از روستاهای کهگیلوهه و بویر احمد اتفاق افتاد. ۳۱ تیر سال گذشته، وقتی عروس و داماد دست در دست هم پیشاپیش خانواده و مهمانان وارد حیاط خانه پدر داماد شدند، یکی از مهمانان تفنگ به دست برای خوشامدگویی به مهمانان شروع به تیراندازی کرد که ناگهان یکی از گلوله‌ها بر قلب داماد اثابت کرد و باعث جان باختن او شد و خانواده‌اش را داغدار کرد.
برادرعروس کشته شدپنجشنبه شب ۲۱دی ۱۴۰۲، در روستای سرآسیاب شهرستان لنده در کهگیلویه و بویراحمد شلیک گلوله توسط یکی از مهمانان که در حین رقص و پایکوبی تیراندازی می‌کرد، باعث مرگ برادر عروس شد. این مرد ۴۲ ساله بر اثر شلیک گلوله جان خود را از دست و عروس در شب عروسی‌اش برای همیشه عزادار برادرش شد.
۱۳ مجروح در عروسی
شامگاه ۲۸ اسفند سال گذشته در شهر ایذه، وقتی عروس و داماد وارد تالار عروسی شدند، یکی از مهمانان با اسلحه شکاری خود، شروع به تیراندازی کرد و با این کار ۱۳ نفر از مهمانان به شدت زخمی و روانه بیمارستان شدند، این اقدام باعث برهم خوردن عروسی شد و شبی که قرار بود برای حاضران و عروس و داماد به شادی ختم شود، با شیون و زاری پایان یافت.
کودک ۹ ساله جان باخت۸ اسفند سال گذشته نیز سنت تیراندازی جان یک کودک را گرفت. کودک ۹ ساله اهل روستای چاه‌دروا شهرستان مُهر در استان فارس، در اثر تیراندازی در عروسی به شدت مجروح شد. او را به بیمارستانی در لامرد برای معالجعه منتقل کردند، اما چون شدت جراحات زیاد بود، کادر پزشکی درخواست کردند که با اورژانس هوایی به شیراز منتقل شود، اما قبل از رسیدن اورژانس، کودک جان خود را از دست داد.
مرگ در تالار عروسی۷ فروردین امسال، یکی از تالار‌های شهرستان گتوند در خوزستان میزبان عروسی و مراسم جشن و پایکوبی بود. با ورود عروس و داماد به داخل محوطه بیرونی تالار، یکی از بستگان برای خوش‌آمد گویی به عروس و داماد در میان حضار، خانواده و بستگان شروع به تیراندازی کرد. صدای تیراندازی شور و شادی مهمانان را چندبرابر کرد، اما غافل از اینکه یک جوان ۳۲ ساله در این بین بر اثر شلیک گلوله بر زمین افتاده است. تیراندازی در شلوغی و همهمه مهمانان ادامه داشت تا اینکه جیغ و فریاد باعث شد تا مهمانان متوجه تیرخوردن مرد جوان شوند.
بدین ترتیب شیون و زاری جای خود را به پایکوبی و شادی داد. آن جوان در همان لحظه جان خود را از دست داد و عروسی شروع نشده پایان یافت و تبدیل به عزا شد.
۱۸ شهریور سال گذشته، وقتی شاعران معروف خوزستانی در یک مراسم ختم در بندر امام خمینی گرد هم آمدند، یکی از حاضران در این مراسم بر اثر رسم غلط تیراندازی، شروع به شلیک تیرکرد که ناگهان چند تیر به سوی حضار شلیک شد و حیدر حیدری شاعر عرب خوزستانی اهل رامشیر بر اثر اصابت گلوله جان خود را از دست داد و همچنین علی مجدم، شاعر عرب اهل آبادان بر اثر اصابت تیر مجروح و به بیمارستان منتقل شد.
منبع: همشهری آنلاین
tags # اخبار حوادث سایر اخبار
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند